жап

жап
Г. жеп
1. время, пора. Кеҥеж жап летняя пора; тунемме жап время учёбы; самырык жап молодость.
□ Йоча годсо пиалан жап, эҥер, олык, чодыра – чылажат ӱмыр мучкылан сӱретлалт кодеш. В. Иванов. Счастливая пора детства, реки, луга, леса – всё это оставляет свой отпечаток на всю жизнь.
2. досуг; свободное от работы время. Яра жап свободнос время.
□ Пашам ыштыш тудо кум айдем олмеш. – Эскераш сурт-печым жап ыш лий йӧршеш. М. Казаков. За троих выполнил он работу, проявлять о хозяйстве своём заботу ему было недосуг.
3. подходящая, удобная пора, благоприятный момент. Пызле пеледеш – йытын ӱдаш жап. Палс. Цветт рябина – время сеять лён.
4. период, эпоха. Марий сылнымутан литература --- первый руш буржуазио-демократический революций жапыште шочын. С. Черных. Марийская художественнпя литература зародилась в период первой русской буржуазно-демократической революции.
5. лингв. время; категория времени (действийын ойлымо жап дек отношенийжым ончыктышо глагол форма). Кызытсе жап иастоящее время, эртыше жап прошедше время; жап категорий категория времени.
□ Полшышо глагол-влак лица да числа дене вашталтыт, жап да наклонений формышт уло. «Мар. йылме». Вспомогательные глаголы изменяются по лицам н числам, имеют формы времени и наклонения.
6. перен. часы. Жапым ончале – пелйӱдат эртен улмаш. В. Юксерн. Посмотрел на часы – оказывается, уже полночь миновала.
◊ Жапше годым в своё время. Чачи кузежым-можым Григорий Петрович деч йодышташ ыш тӱнал. «Жапше годым Когой шкат каласа», – шоналтыш Чачи. С Чавапн. Чачи не стала расспрашивать Григория Петровича ни о чём. «В своё время Когой сам расскажет», – подумала она. Жап деч ончыч раньше времени. Жап деч ончыч шоҥгемаш состариться раньше времени. Жап шуде преждевременно. Жап шуде колымаш преждевременная смерть. Лишыл жапыште в скором времени, в ближайшее время. Первый жапыште в первое время, вначале. Кӱчык жапыште за короткий срок, быстро. Пытартыш жапыште в последнее время. Ср. пагыт.

Марийско-русский язык (Марла-рушла мутер). 2009.

Игры ⚽ Поможем написать реферат

Полезное


Смотреть что такое "жап" в других словарях:

  • жапқы — I зат. сөйл. Жапқыш. Амал жоқ, айтылған нәрсенің бәрі кереует ж а п қ ы ғ а мұқият оралып буылған (Қ.Тоқмырзин, Үш кие, 210). II зат. Киіз үйдің түрмелі есігі. Сұңғақ, ақ торғын келіншек есік ж а п қ ы с ы н ы ң бір шетін желп еткізіп ашып,… …   Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі

  • жапқылы — сын. Жапқысы бар. Киіз ж а п қ ы л ы есіктің етегін бүктелген қамшының ұшымен көтере ашып, сырттан кеуделі, ақсары өңді, дөң мұрынды жігіт кірді (М. Айымбетов, Құмөзек., 9) …   Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі

  • жап — зат. кәсіб. Егістікке су жіберу үшін екі жиегіне топырақ үйіп жасайтын жіңішке арық …   Қазақ дәстүрлі мәдениетінің энциклопедиялық сөздігі

  • жапқы — зат. Пештің алдындағы қалақша …   Қазақ дәстүрлі мәдениетінің энциклопедиялық сөздігі

  • жапқыш — зат. Әртүрлі заттардың үстін жабуға, қалқалауға арналған жамылғы, перде …   Қазақ дәстүрлі мәдениетінің энциклопедиялық сөздігі

  • жап — 1 1. (Қ орда: Сыр., Шиелі, Арал, Қарм.; Шымк.: Шәу., Қызылқ.; Қост.: Аман., Жанг.; Ақт., Ырғ.; Қарақ.) егіннің ішіне су жіберетін кішкене арық. Ж а п т а н алынған су егіске тарайды Қ орда., Қарм.). Үлкен арықтан шыққан ж а п т а р қарықтар (қ.)… …   Қазақ тілінің аймақтық сөздігі

  • жапқы — (Гур., Маңғ.) жабық. Ж а п қ ы қора (Гур., Маңғ.). Қой қыс күнінде ж а п қ ы қорада жатады (Гур., Маңғ.) …   Қазақ тілінің аймақтық сөздігі

  • әжап — зат. сөйл. Ғажап. – Балаң ә ж а п екен. Бірақ оны сұрампаз етіп үйретпе (О. Сәрсенбаев, Бақыт., 137) …   Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі

  • жапқақ — зат. Бір нәрсенің тесігін ашып жауып, реттеп тұратын техникалық немесе биологиялық құрылғы; клапан. ≈ Машина маторының ж а п қ а ғ ы. Жүректің ж а п қ а ғ ы …   Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі

  • жап-жас — сын. Кемеліне келмеген, балғын, уылжыған …   Қазақ дәстүрлі мәдениетінің энциклопедиялық сөздігі

  • жап жару — (Түрікм., Небид.) арық қазу. Біздер есітеміз осы жерге Момин деген түрікмен боса керек, ж а п ж а р у ғ а кеген (Түрікм., Небид.) …   Қазақ тілінің аймақтық сөздігі


Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»